مقالات روانشناسی

حسد هر جا که آتش بر فروزد / هم اول صاحب خود را بسوزد

همه انسانها در طول زندگی خود ممکن است به افرادی حسادت کنند. که حسی کاملا طبیعی است. اما در بعضی افراد هنگامی که حس حسادت شدت پیدا می کند آزاردهنده می شود و به نوعی تنفر و کینه جویی تبدیل می شود.

روانشناسان باور دارند حسادت یک احساس مطلق نیست بلکه مخلوطی از احساس های دیگر است مانند خشم، شکست، رنجش، نا امنی و ترس که فرد حسود احساس می کند آنچه که دارد کمتر از آن چیزی است که باید داشته باشد.

حسود بودن، ژنتیکی نیست بلکه آموختنی است. شخصیت حسود به مرور زمان و در اثر تجربیاتی که در زندگی به دست می‌آورد شکل می‌گیرد. اگر فردی در خانواده یا محیطی بزرگ شود‌ که انجام خواسته‌های دیگران را مهم‌تر از خواسته های خود بداند. درآنموقع حس حسادت در آن قوی می شود و فکرش مشغول مقایسه خود با دیگران است که به مرور زمان تصویری صحیح و واقعی از زندگی خود و دیگران پیدا نمی کند.

در حسادت مشکل نداشته‌های دیگران نیست، بلکه داشته‌هایی است که دیگران دارند و فرد حسود ندارد و تا زمانی که درگیر این نوع اندیشه ها است هرگز احساس راحتی خیال و خوشبختی نخواهد کرد.

یک ضرب المثل است که می گوید: «حسود هرگز نیاسود» یعنی آدم حسود هرگز آرامش نخواهد داشت و همیشه در رنج و حسادت و بغض بسر خواهد برد. در آتش حسد خود می سوزد و لحظه ای آسایش خاطر ندارد. حسادت تبدیل به ناتوانی و احساس کمبود در آن می شود و او را دچار حقارت می کند.

یکی از ریشه های پیدایش حسادت، تبعیض در مهرورزی میان فرزندان است. والدینی که بدون توجه، یکی از فرزندان را بیش از دیگری مهر و نوازش می کنند و دیگری را از عواطف خود محروم می سازند، دانسته و ندانسته به حسدورزی میان فرزندانشان کمک می کنند که در بزرگی مشکلات احساسی و روحی خواهد داشت.

در الگوى حسادت، معمولا ناامنی و نوعى ترس وجود دارد، فرد حسود از شادی دیگران احساس نارضایتی می کند. این احساس منفی روابط او را با دیگران دچار اختلال می کند. گاهی هم احساس می کند که دیگرى عاطفه شخص مورد علاقه او را نسبت به وى به خطر انداخته است. برای مثال:

وقتی مردی به خاطر صحبت گرم همسرش با یک دوست قدیمی احساس حسادت کند ممکن است کنترل حالت روحی اش را از دست بدهد. احساس ناامنی کند. یا با بی اعتنایی و انتقاد از دوست قدیمی، او را از صحنه بیرون کند تا موقعیت خود را مستحکم سازد.

یا زنی متوجه می شود که همکار شوهرش یک زن جذاب است. آن زن ممکن است دچار حسادت شدید شود و رفتار های آزاردهنده از خود نشان بدهد. چنین واکنشهایی می تواند آسیب سختی بروی رابطه زناشویی آنها وارد کند و باعث شود که هر دو نفر در رابطه احساس بی ثباتی کنند و مدام در حال نگرانی و اختلاف بسر برند.

شخص حسود معمولا از مشکل خود با خبر است، و دائما در میان دو حس مقصر دانستن خود و توجیه رفتارش سرگردان است. در درازمدت ممکن است به حس تنفر و بیزاری از خود برسد و منزوی شده و با احساس ضعف با دیگران برخورد کند.

سعدی در بیتی می گوید: حسد هر جا که آتش بر فروزد / هم اول صاحب خود را بسوزد.

آدم حسود همیشه در آتش حسد خود می سوزد و لحظه ای آسایش خاطر ندارد.

برای رهایی از احساس حسادت باید نحوه تفکر و نگرش خود را درباره موارد حسادت برانگیز تغییر دهید. بدانید که حسادت آرامش و آسایش را از شما می گیرد و موجب آزار شما می شود.

به خودتان تلقین کنید که هرگز نسبت به هیچکس حسادت نکنید و بیشتر به نقاط مثبت خود توجه کنید تا افکار حسادت آمیز از فکرتان بیرون برود. سعی کنید توانایی های خود را بشناسید و آنها را تقویت کنید. هر چقدر توانایی‌های خود را تقویت کنید و در مسیر آنها حرکت کنید به دیگران حسادت نخواهید کرد.

برای آنچه در زندگی دارید اهمیت و ارزش قائل شوید. وقتی در زندگی با افرادی مواجه می شوید که شرایط و امکانات بهتری دارند، بلافاصله به کسانی بیندیشید که موقعیت پایین تری از شما دارند. به این ترتیب به یاد خواهید آورد که اگر چه به برخی از خواست های خود نرسیدید، اما هنوز از بیشتر مردمی که اطرافتان هستند خوشبخت ترید.

داشتن نگاه واقع بینانه به زندگی و نیازها، و احساس همدلی با دیگران، ظرفیت روانی شما را برای شاد زیستن افزایش می دهد.

دکتر مهرنگ خزاعی – روانشناس بالینی

آیا تا بحال فکر کردید چرا مردی به همسرش خیانت می کند؟ چه کمبودهایی در زندگی زناشویی احساس می کند که دست به عمل ناپسندی مانند خیانت می زند؟

خیانت یکی از مشکلات زناشویی حل نشده است که باعث می شود مردی در برابر تعهدات ازدواج و خانواده و همسر ناتوان شود و به رابطه با زنی غیر از همسرش گرایش پیدا کند. بسیاری از افراد دلیل خیانت مردان را روابط جنسی می دانند. اما برخلاف تصور عموم همیشه اینگونه نیست و دلایل دیگری هم باعث گرایش به خیانت است.

البته مرد ها به طور کلی، هزاران دلیل برای خیانت به همسر شان دارند. اگر من از مردی بپرسم چرا به زنت خیانت می کنی، می گوید میل جنسی همسرم پایین است و نمی تواند نیاز جنسی من را تامین کند، ازدواج ما در حال فروپاشی است، از همسرم راضی نیستم و در زندگی زناشویی خوشحال نیستم. همسرم عوض شده و رفتارش مثل گذشته خوب نیست، همسرم خیلی غر می زند و مدام می خواهد من را تغییر دهد، ما همش دعوا داریم، همسرم به خودش نمی رسد و چاق شده، و حرفهایی مثل هم اینها.

آیا واقعا این بهانه ها  صحت دارد؟ یا ریشه در خودخواهی و خودشیفتگی مرد خیانت کار است. خودخواهی که آن مرد را از تعهد به زن و زندگی زناشویی باز می دارد و گرایش به رابطه فرا زناشویی پیدا می کند.

از دیدگاه روانشناسی دلایل مختلفی برای خیانت مرد به همسرش است که مهمترین دلیل احساس ناکافی بودن در زندگی زناشویی است. به این معنی که وقتی مردی در زندگی مشترک احساس حقارت و بی اهمیت بودن می کند و همسرش آن احساس حقارت را بهش می دهد. در آنموقع ان مرد به دنبال زنی می گردد تا این احساس عزت نفس را به آن برگرداند و از لحاظ عاطفی به او توجه کند.

دلیل دیگر خیانت مردها به دلیل اختلال جنسی است. چون مشکل در برقراری رابطه جنسی و عشق ورزی با همسرش دارد. چنین مردهایی به دنبال رابطه ای می گردند تا خواسته و میل جنسی شان را ارضاء کنند.

شک و تردید بی مورد زن یکی دیگر از عوامل مهم بروز خیانت شوهر است. برخی از زنان بی دلیل به همسر خود شک دارند و می خواهند او را کنترل کنند. از لحظه ای که شک و تردید در رابطه ای شکل می گیرد، ذره ذره عشق بین زوجین کم می شود و بین آنها فاصله می افتد، و مرد به خیانت گرایش پیدا می کند.

یکی دیگر از علل اصلی خیانت شوهر به زن  قدردانی و تشکر نکردن از مرد از طرف زن است. خیلی از مرد ها باور دارند که برای زن و زندگیشان بسیار تلاش می کنند. همه چیز برای همسر فراهم می کنند. اما زحماتشان را همسر نادیده می گیرد. آن مرد سعی می کند تا تعریف و تمجید و قدردانی را در جای دیگری جستجو کند و در نتیجه با زن دیگری که قدر او را می داند و بهش توجه می کند ارتباط برقرار می کند.

میل به ماجراجویی و هیجان و تنوع طلبی یکی دیگر از دلایل خیانت شوهر به زن می باشد. همچنین رهایی از فشارهای زندگی، بعضی وقتها  فشارهای کار و پول درآوردن باعث استرس در مرد می شود و این استرس بر روی روحیه اش تاثیر می گذارد و آن مرد برای رها شدن از استرس ها دنبال آرامش می گردد و اگر آن آرامش را با همسر خود نداشته باشد سعی می کند آن را در یک رابطه دیگر پیدا کند.

هلن فیشر، انسان شناس امریکایی باور دارد خیانت مردان بیشتر به روی انگیزه جنسی آنها است و کمتر احتمال دارد که  بخواهند در رابطه خیانت عاشق شوند.

مردان می توانند در یک رابطه  بسیار خوبی با همسرشان  باشند ولی باز تمایل به خیانت داشته باشند.

خانم فیشر در تحقیقاتش در زمینه سیستم های انگیزشی انسان و تمایل به خیانت می گویند مغز ما انسانها دارای سه سیستم انگیزشی است:

شهوت، پیوند و جاذبه های رومانتیک

سیستم انگیزشی شهوت با هورمونهای جنسی حرکت می کند و موتور این سیستم هورمون جنسی مردانه است بنام تستسترون. این هورمون جنسی فقط قصدش راضی کردن تمایلات جنسی در مرد است و با پایان رابطه جنسی آرام می شود.

یعنی هورمون تستسترون قدرت تشخیص ندارد و خیلی در قید و بند شکل و قیافه و رنگ پوست و چشم و هیکل قشنگ نیست. تستسترون فقط میخواهد مرد را از تنش جنسی رها کند. بسیاری از مردان وقتی شور جنسی دارند دیگر برایشان فرقی نمی کند با چه زنی هستند. چون احساس عاطفی به آن زن ندارند. فقط با انگیزه هیجان و شهوت وارد چنین رابطه هایی می شوند.

سیستم انگیزشی پیوند با هورمون اکسیتوسین حرکت می کند و هدفش تشکیل خانواده و بقاء است.

جاذبه های رومانتیک، سیستم عشق و دلدادگی است. این سیستم انتخاب می کند که من چه کسی را میخواهم. چه  کسی را دوست دارم. که معمولا مغز یک عاشق است که فقط و فقط یکی را می بیند و می خواهد با آن باشد.

دکتر مهرنگ خزاعی – روانشناس بالینی

در دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم افرادی هستند که از جنسیت خود راضی نیستند. آنها مردانی هستند که خود را زن می دانند، یا زنانی هستند که خود را مرد می‌دانند. که به انها تراجنسی یا ترانس سکشوال‌ می گویند. که آن یک اختلال هویت جنسی است که فرد مبتلا به آن خود را به لحاظ روحی و روانی متعلق به جنس مخالف میداند و حاضر به پذیرش جنسیت مادرزادی خود نیست.

بسیاری از مردم، ترانس سکشوالیسم را با هرمافرودیسم یا دوجنسی بودن، اشتباه می گیرند. هرمافرودیسم به این معنی است که در بدن فرد مبتلا، اندامهای جنسی مرد و زن وجود دارد که فرد مبتلا به آن دچار نوعی ابهام جنسیتی است. نمی داند که زن است یا مرد.  که به این افراد دوجنسی و یا نر و موک می گویند.

دوجنسی بودن در جانورانی مانند شته‌ها، حلزون‌ها و کرم خاکی طبیعی است. اما در انسان نوعی اختلال جنسی محسوب می‌شود. محققان باور دارند، علل آن بخاطر اختلالات هورمونی در جنین است که باعث رشد اندام دو جنسی در نوزاد می شود.

برای مثال: اگر مادری در دوران حاملگی جنین دختر داشته باشد و هورمون آندروژن در بدنش به وجود بیاید، اندام‌های جنینی نوزاد به میزان زیادی دچار تغییرات مردانه می شود چون هورمون آندروژن در جنین باعث خصوصیات نرینه می شود و باعث رشد اندام های جنسی نر در جنین، و منجر به نوعی دو جنسیتی. که البته این روز ها در یک عمل جراحی، یکی از دو آلت تناسلی را که غیرمناسب تشخیص داده می شود را حذف می کنند و آلت دیگر جایگزین می شود. در این حالت بیمار دوجنسی به یکی از دو جنس مذکر یا مؤنث تبدیل می شود.

در مورد ترانس سکشوال ها محققان بعد از مطالعات بسیار بروی این افراد به این نتیجه رسیدند که علل آن بخاطر اختلال کرومزومی در جنین است و این افراد اینگونه متولد می شوند. به این معنی که در ساختارهای جنسيتی مغزشان كه مشخص كننده هويت جنسی آنها است اختلال افتاده است. بطوری که احساس می کنند در بدن اشتباه هستند و هویت جنسیتی را که با آن بدنیا آمدند را نمی توانند بپذیرند.

در ذهن و روانشان خود را از جنسی دیگر می بینند و می گویند که به اشتباه در قالب مرد یا زن متولد شده اند و در دام اختلالت ژنتیکی و مغزی افتادند.

محققان زیست شناس دلیل آن را یک زمینه ژنتیکی می دانند و از زمان جنینی که کودک در بدن مادر است این اختلالات شکل می‌گیرد. پزشکان و محققان پس از ده سال بحث و بررسی توانستند بفهمند واقعا چه اتفاقی رخ می‌دهد که انسانی تراجنسی یا ترانس سکشوال می شود.

در مغز انسان قسمتی است که به آن هیپوتالاموس می گویند. که مشخص‌کننده جنسیت و رفتار انسان است. این نقطه در تراجنسی یا ترانس سکشوال واژگون شده است.

برای یک پسر، آن بخش از هیپوتالاموس دخترانه است و برای یک دختر، آن بخش پسرانه شکل گرفته است. این ناهماهنگی یا اختلال در دوران سه ماهگی جنین در هیپوتالاموس مغز جنین بوجود می آید و عامل این آسیب مغزی را محققان بخاطر شوک های عصبی و روانی مادر در دوران حاملگی و تغییرات کروموزومی می دانند.

بخاطر این ناهماهنگی جنینی، یک پسر بچه از سن سه، چهار سالگی مثل پسر بچه معمولی رفتار نمی کند و دنبال بازی‌های جنس خودش نمی‌رود یا در مدرسه نمی‌تواند با همکلاسی‌های پسر بجوشد و بازی کند و  بیشتر بطرف دختر ها و بازیهای دخترانه می رود. او در سن بلوغ نمی‌تواند این تغییرات را بپذیرند و دلیل اصلی آن را هم نمی‌داند و همین موضوع تعارض خاصی در او ایجاد می‌کند که گاهی باعث درگیر شدن آنها با خانواده و اطرافیان می‌شود.

بعضی خانوادها که اطلاعاتی در این مورد ندارند فرزندان خود را که به این اختلال مبتلا هستند را بی رحمانه قضاوت می کنند و بر چسب های ناخوشایندی به آنها می زنند که موجب آزارشان می شود.

یک نکته مهم این است که تراجنسی یا ترانس سکشوال با همجنسگرایی فرق می کند و نباید آنها را با هم  به اشتباه گرفت. هم‌جنس‌گرایی یک نوع گرایش است و تراجنسی یک نوع اختلال در هویت جنسی است و این ها با هم کاملا متفاوت هستند.

یک همجنس‌گرا با جنسیت خود مشکلی ندارند، او خود را مرد یا زن می داند. فقط به جای جنس مخالف به همجنس‌ خودشان گرایش و کشش جنسی و عاطفی دارد.

اما یک فرد تراجنسی یا ترانس سکشوال از جنسی که در آن قرار دارند رنج می‌برند دلش می خواهد تغییر جنسیت به جنس دلخواهش بدهد. اگر مرد است تمایلات زنانه دارد و خود را زن می داند و اصرار دارد که حتی شکل ظاهری اش هم زنانه کند.

متاسفانه فرهنگ عمومی چون شناخت علمی و دقیقی درباره اقلیت های جنسی ندارند آنها را مورد تبعیض قرار می دهند. قضاوت های نابجا و رفتارهای نامناسب دیگران، درون و شخصیت انسانی آنها را آزرده می کند که بعضی از آنها دچار اختلالات روحی، روانی می شوند و حتی افکار خودکشی هم به سرشان می زند.

بنابراین تراجنسی ها یا ترانس سکشوال نه بیمارند و نه انحراف جنسی دارند. آنها انسان های بی دفاعی هستند که برای تعیین جنسیت واقعی خود از همان اوایل کودکی دچار سردرگمی بوده اند، منزوی شده اند و بعد از بلوغ هم نتوانسته اند با روانی که کاملا در تضاد با جسمشان است، سازگار شوند و به طوری طبیعی زندگی کنند. و به لحاظ این دوگانگی دچار احساس آشفتگی روانی هستند.

روانشناسان معتقدند تغییر جنسیت برای ترانس سکشوال ها بسیار ضروری است چون بیزاری از جنس فعلی، نه تنها زندگی را برای آنها جهنم می کند، بلکه اسیر بودن در قفس بدنی که به آن تعلق ندارد باعث می شود احساس ناخوشی داشته باشند.

دکتر مهرنگ خزاعی – روانشناس بالینی